Αποκάλυψη: Γιατί δεν εφαρμόστηκε το Plan B -Από την εισβολή στο Νομισματοκοπείο στην επάρκεια στα... όσπρια

Είναι μια νεφελώδης ιστορία, μια φαντασιοπληξία ή, τελικά, μια πραγματικότητα που την τελευταία στιγμή δεν πήρε σάρκα και οστά;

Το περιβόητο Plan B για το οποίο έχει κατηγορηθεί ο Γιάνης Βαρουφάκης δεν εμπλέκει μόνο τον ίδιο αλλά σύσσωμη την προηγούμενη κυβέρνηση και τον Αλέξη Τσίπρα.

Η Καθημερινή της Κυριακής παραθέτει όλο το χρονικό εκείνων των ημερών του Μαΐου που συντάραξαν την Ελλάδα, αλλά και την Ευρώπη. Το όλο χρονικό διαβάζεται και ως πολιτικό και νουάρ σενάριο.

Γράφει η Καθημερινή:

Στα μέσα του περασμένου Μαΐου στο γραφείο του αντιπροέδρου της κυβέρνησης, Γιάννη Δραγασάκη, συγκαλείται ευρεία μυστική σύσκεψη στην οποία έχουν κληθεί να συμμετάσχουν εκπρόσωποι μιας σειράς υπουργείων. Αντικείμενο της σύσκεψης είναι να διαπιστωθούν οι «αντοχές» της χώρας σε μια ενδεχόμενη οριστική ρήξη με τους εταίρους, που θα συνεπαγόταν άμεση διακοπή κάθε μορφής χρηματοδότησης και, πιθανότατα, υποχρέωση εξόδου από το ευρώ. Η κυβερνητική ηγεσία έβλεπε να εξαντλούνται τα όποια αποθέματα διέθετε η χώρα και ήδη ετοιμαζόταν, λόγω αδυναμίας πληρωμής, να καταθέσει προς το ΔΝΤ αίτημα για ομαδοποίηση των πληρωμών του Ιουνίου και μετάθεσή τους προς το τέλος του μήνα.

Την ίδια στιγμή, στα κομματικά όργανα επικρατούσε αναβρασμός. Στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ, κυρίως υποστηρικτές της σκληρής γραμμής στη διαπραγμάτευση, ζητούσαν να πληροφορηθούν ποια προετοιμασία έχει γίνει ώστε η χώρα να μπορεί να αντιμετωπίσει το ενδεχόμενο ρήξης. Αυτό που ζητούσαν να μάθουν ήταν το λεγόμενο plan Β σε ενδεχόμενη έξοδο της χώρας από το ευρώ. Η σταθερή απάντηση της κυβερνητικής ηγεσίας ήταν ότι είχε γίνει προεργασία και ότι δεν μπορούν να αποκαλυφθούν όλες οι λεπτομέρειες. Στη σύσκεψη του κ. Δραγασάκη αξιολογήθηκε το βάθος της προετοιμασίας και οι αντοχές της κυβέρνησης σε τομείς-κλειδιά, όπως η επάρκεια σε ενέργεια, σε τρόφιμα, σε φάρμακα, αλλά και οι δυνατότητες για εναλλακτικές πηγές χρηματοδότησης.

Ρωσία, Κίνα, Ιράν

Η Αθήνα είχε στραφεί, όπως άλλωστε ο ίδιος ο κ. Αλέξης Τσίπρας έχει δηλώσει, προς Ρωσία, Κίνα και Ιράν για να διερευνήσει τις δυνατότητες συνδρομής. Περισσότερα στοιχεία έχουν δημοσιοποιηθεί αναφορικά με την προσέγγιση με τη Μόσχα. Εκεί η Αθήνα διεκδίκησε περίπου 5 δισ. ευρώ, τα οποία θα παρέχονταν ως προκαταβολή μελλοντικών κερδών και ως τμήμα της επένδυσης για την προέκταση σε ελληνικό έδαφος του αγωγού μεταφοράς φυσικού αερίου Turkish Stream. Τα χρήματα αυτά δεν ήρθαν ποτέ, καθώς η προοπτική κατασκευής του αγωγού παραμένει μέχρι σήμερα θολή, ενώ, σύμφωνα με ασφαλείς πληροφορίες, στην Αθήνα είχε διαμηνυθεί ότι η Μόσχα δεν ήταν διατεθειμένη να λειτουργήσει συγκρουσιακά σε σχέση με την Ε.Ε. αθροίζοντας ακόμα ένα «αγκάθι» στις μεταξύ τους σχέσεις.

Η προσέγγιση με την Κίνα αφορούσε τη διερεύνηση της πιθανότητας να αγοράσει το Πεκίνο μέρος του ελληνικού χρέους. Στις συζητήσεις που είχαν γίνει, ήδη από τον περασμένο Μάρτιο, η Αθήνα θέλησε να συνδέσει την ολοκλήρωση της πώλησης του λιμένος Πειραιώς και το άνοιγμα της κινεζικής πλευράς σε άλλες επενδύσεις στην Ελλάδα με την αγορά ελληνικού χρέους ύψους 7 δισ., που θα έδινε μια σημαντική ανάσα. Ωστόσο, ούτε και αυτές οι συζητήσεις τελεσφόρησαν.

Λιγότερο γνωστές είναι οι συζητήσεις που έγιναν με το Ιράν. Οπως αποκαλύπτουν πρόσωπα που ήταν εν γνώσει των κυβερνητικών σχεδιασμών, η Αθήνα προσέτρεξε στην Τεχεράνη με διττό στόχο: πρώτον, την προμήθεια ενέργειας σε καλή τιμή και με μετάθεση του χρόνου αποπληρωμής και, κατά δεύτερο λόγο, για δανεισμό κεφαλαίων ύψους περίπου 5 δισ. ευρώ. Βεβαίως, μια συμφωνία για προμήθεια πετρελαίου από το Ιράν έξω από τους περιορισμούς που έθετε το εμπάργκο της Ε.Ε. ήταν δεδομένο ότι θα διαμόρφωνε συγκρουσιακές συνθήκες με τις Βρυξέλλες. Οι πληροφορίες αναφέρουν ότι η επαφή με την Τεχεράνη δεν περιορίσθηκε σε συζητήσεις, αλλά ωρίμασε αρκετά, σε βαθμό τέτοιο ώστε άρχισε η σύνταξη κειμένου συμφωνίας ανάμεσα στις δύο πλευρές. Ωστόσο, αναφέρουν οι ίδιες πηγές, η επιμονή μερίδας συνεργατών του κ. Τσίπρα ότι θα έπρεπε η συμφωνία να διέπεται από ευρωπαϊκό και όχι εθνικό δίκαιο οδήγησε σε ναυάγιο και αυτή την προσπάθεια.
Κάπως έτσι, η ελληνική κυβέρνηση βρέθηκε τον Μάιο να συνειδητοποιεί ότι οι δυνατότητες να εξακολουθήσει να αποπληρώνει τις δόσεις προς τους εταίρους και δανειστές είχαν πλέον εξαντληθεί, καθώς και ότι, εφόσον δεν είχε τη διάθεση να συμβιβαστεί, θα έπρεπε να είναι προετοιμασμένη για κάθε ενδεχόμενο.

Η κρίσιμη σύσκεψη

Η επάρκεια σε ενέργεια ήταν ένα από τα κεντρικά θέματα που συζητήθηκαν στη σύσκεψη υπό τον κ. Δραγασάκη. Εκεί, υπήρξε ενημέρωση από τους αρμοδίους ότι η χώρα διαθέτει στρατηγικά αποθέματα ενέργειας που μπορούν να διαρκέσουν περί τους 9 μήνες. Για τη συνέχεια υπήρχε η εκτίμηση ότι, εφόσον θα είχε προηγηθεί η σύγκρουση με τους εταίρους και ως εκ τούτου η αποδέσμευση από τους περιορισμούς που η εταιρική σχέση επιβάλλει, θα δέχονταν να καλύψουν τις ενεργειακές ανάγκες της χώρας για τα αμέσως επόμενα χρόνια η Ρωσία, το Ιράν, αλλά και η Βενεζουέλα, προς την οποία είχε γίνει σχετική κρούση. Σε κάθε περίπτωση, είχε εκτιμηθεί ότι, καθώς βρισκόμασταν στην αρχή του καλοκαιριού, υπήρχε χρόνος να αναζητηθούν και να βρεθούν οι καλύτερες εναλλακτικές, δεδομένου ότι η ζήτηση για ενέργεια αυξάνεται περισσότερο τους χειμερινούς μήνες για τη θέρμανση.

Ετερο κομβικό ζήτημα ήταν η κάλυψη των αναγκών σε φάρμακα. Αξιολογήθηκε ότι η εθνική φαρμακοβιομηχανία μπορεί να καλύψει περίπου το 80% των αναγκών. Μάλιστα, στην «εθνική φαρμακοβιομηχανία» συμπεριελήφθη και η δυνατότητα του Στρατού που, όπως είχε αξιολογηθεί, θα μπορούσε να παραγάγει ένα σημαντικό αριθμό φαρμάκων πρώτης ανάγκης, έχοντας μάλιστα και αποθέματα των αναγκαίων πρώτων υλών, που θα μπορούσαν να επαρκέσουν για περίπου 10 μήνες. Να σημειωθεί ότι στη δυνατότητα αυτή της στρατιωτικής φαρμακοβιομηχανίας είχε κάνει αναφορά η πρώην βουλευτής των ΑΝΕΛ Σταυρούλα Ξουλίδου, σε ομιλία της την εβδομάδα προ του δημοψηφίσματος. Το υπόλοιπο 20% των αναγκών σε φάρμακα θα καλυπτόταν από Βραζιλία και Αργεντινή.

Κρέας, όσπρια

Οσον αφορά τα τρόφιμα, είχε διαπιστωθεί ότι η χώρα διαθέτει ικανοποιητική επάρκεια στη διατροφική αλυσίδα, καθώς θεωρείται ότι η παραγωγή μπορεί να καλύψει πλήρως τις ανάγκες σε ψάρι, λευκό κρέας και κρέας αιγοπροβάτων και κατά 70% σε χοιρινό. Η χαμηλότερη επάρκεια (περίπου στο 10%) αφορά το μοσχάρι, ενώ διαπιστώθηκε ότι θα προέκυπταν ελλείψεις σε άλευρα και όσπρια. Εκτιμήθηκε, ωστόσο, ότι αυτές θα μπορούσαν να καλυφθούν μέσα σε μερικούς μήνες, με σωστό προγραμματισμό της αγροτικής παραγωγής. Πάντως πολλοί εξέφραζαν φόβους για πρόκληση χάους.

Το σχέδιο της ομάδας Βαρουφάκη

Ο κ. Βαρουφάκης, όπως αναφέρουν σήμερα στελέχη της προηγούμενης κυβέρνησης, είχε παρουσιάσει σε συζητήσεις στο κυβερνητικό συμβούλιο το βασικό πλαίσιο του plαn B για τη λειτουργία διπλού νομίσματος, το οποίο, όπως οι ίδιες πηγές επισημαίνουν, βασίζεται σε πρόταση του Ινστιτούτου Levy, ενώ είχε προκαλέσει εντονότατες αντιδράσεις από τα άλλα στελέχη του οικονομικού επιτελείου και κυρίως από τους Γιάννη Δραγασάκη και Γιώργο Σταθάκη.

Η πρόταση του Ινστιτούτου Levy αφορούσε τη δημιουργία παράλληλου χρηματοπιστωτικού συστήματος και την έκδοση, αντί νέου νομίσματος, κρατικών ομολόγων μηδενικής απόδοσης τόκων, τα οποία θα χρησιμοποιούνταν για την αποπληρωμή υποχρεώσεων του Δημοσίου και για συναλλαγές ιδιωτών προς το Δημόσιο. Για την αποφυγή φαινομένων κερδοσκοπίας, θα ήταν ανταλλάξιμα μόνο προς μία κατεύθυνση, από ευρώ σε ομόλογα και όχι το αντίστροφο.

Η... προοπτική «εισβολής στο Νομισματοκοπείο»

Το σχέδιο αυτό, ωστόσο, είχε παρουσιασθεί στο Κυβερνητικό Συμβούλιο και ο κ. Αλέξης Τσίπρας εμφανίζεται να μην ήταν εξαρχής κατηγορηματικά απορριπτικός. Τι αφορούσε το σχέδιο αυτό: την αξιοποίηση χαρτονομισμάτων που βρίσκονται «αποθηκευμένα» στο Εθνικό Τυπογραφείο και αλλού, προκειμένου η χώρα να διέλθει ομαλά από μια μεταβατική περίοδο στην περίπτωση εξόδου από το ευρώ και μέχρι την εκτύπωση χρήματος. Ειδικότερα, σύμφωνα με την καταγραφή που είχαν κάνει οι εισηγητές του σχεδίου, στο Εθνικό Τυπογραφείο υπήρχαν 1,5 δισ. ευρώ σε χαρτονομίσματα των 5 ευρώ, τα οποία είχαν τυπωθεί κατόπιν σχετικής άδειας από την ΕΚΤ και θα χρησιμοποιούνταν σταδιακά για αντικατάσταση φθαρμένων χαρτονομισμάτων. Από την ΕΚΤ είχε δοθεί άδεια για την εκτύπωση επιπλέον 1 δισ. ευρώ σε χαρτονομίσματα των 20 ευρώ, κάτι το οποίο δεν είχε γίνει εξαιτίας έλλειψης χαρτιού. Αυτά ήταν τα λίγα χρήματα, διότι το σχέδιο αναφερόταν και σε 23 δισ. ευρώ, τα οποία είχαν φθάσει στην Ελλάδα πριν από τις δεύτερες εκλογές του 2012. Από αυτά, τα 17 δισ. βρίσκονται στην Αθήνα και τα υπόλοιπα αποθηκευμένα σε άλλα δύο σημεία στη χώρα. Για τα χαρτονομίσματα αυτά δεν έχει δοθεί η έγκριση της ΕΚΤ να δοθούν σε κυκλοφορία.

Το σχέδιο που παρουσιάσθηκε, υποστήριζε ότι σε περίπτωση ρήξης με τους εταίρους, η Αθήνα θα μπορούσε να ζητήσει την άδεια της ΕΚΤ να αξιοποιήσει τα χρήματα αυτά ως δανεισμό, προκειμένου να γίνει ομαλά η μετάβαση σε εθνικό νόμισμα. Είχε προεξοφληθεί, ωστόσο, ότι η απάντηση της άλλης πλευράς θα ήταν αρνητική. Σε αυτή την περίπτωση, το σχέδιο προέβλεπε τη λήψη απόφασης από το υπουργικό συμβούλιο να αναγνωρισθούν τα χαρτονομίσματα ως εθνικό νόμισμα και να χρησιμοποιηθούν για τις συναλλαγές στο εσωτερικό της χώρας μέχρι να τυπωθούν νέα χαρτονομίσματα. Τις άμεσες και ισχυρότερες ενστάσεις στο σχέδιο αυτό εμφανίζεται να εξέφρασε ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης, Γιάννης Δραγασάκης, ο οποίος προέβαλε το επιχείρημα ότι η ΕΚΤ, γνωρίζοντας τους αριθμούς σειράς των χαρτονομισμάτων που είχε στείλει στην Ελλάδα, θα μπορούσε με απόφασή της να τα ακυρώσει και, πιθανόν, να ακυρώσει το σύνολο των ευρώ που κυκλοφορούσαν στην ελληνική επικράτεια, καθιστώντας τα επί της ουσίας άχρηστα.

Για να απαντήσει στις ενστάσεις αυτές, η ομάδα που παρουσίασε το εν λόγω σχέδιο προσπάθησε να πληροφορηθεί αν τα χαρτονομίσματα που βρίσκονταν αποθηκευμένα ήταν συγκεκριμένης σειράς, κάτι που θα καθιστούσε την ακύρωσή τους από την ΕΚΤ πολύ εύκολη διαδικασία ή αν προέρχονταν από διάφορες σειρές, που είχαν ήδη κυκλοφορήσει στην υπόλοιπη Ευρώπη, κάτι που, κατά την εκτίμησή τους, θα καθιστούσε την ακύρωσή τους πιο δύσκολη. Ωστόσο, την πληροφορία αυτή δεν κατάφεραν να την εξασφαλίσουν. Σε κάθε περίπτωση, το σχέδιο στο τέλος απορρίφθηκε ως τελείως ανεδαφικό.